צ’יינה
ראובן זהבי
אוצרים: קבוצת סלה-מנקה
שם תערוכתו של ראובן זהבי, “צ’יינה”, מתייחס למסורת כלי הפורצלן הסיניים ועיטוריהם ולסרוויס כלי השולחן הביתיים. בתערוכה מציג זהבי את “סרוויס עיסאוויה” – קולקציה של כלי פלסטיק חד-פעמיים המשמשים מצע לרישומיו. כל הרישומים הם בבחינת מבט אל עיסאוויה, הכפר הגדול השוכן למרגלות האוניברסיטה העברית שעל הר הצופים, אל מול חלונות האקדמיה לאמנות ועיצוב בצלאל.
תיאורי הכפר הפלסטיני, שתושביו חיים בתנאים לא תנאים על אף שמאז 1967 הוא נכלל בגבולותיה המוניציפליים המורחבים של העיר ירושלים, החליפו בתערוכתו של זהבי את הנוף הסיני, ולעתים אף האירופי. לרגעים נדמה שנופי הכפר המוכה אף משתלבים עם הדימויים הפסטורליים המוכרים מכלי הפורצלן. “הכפר”, אומר זהבי, “שעשן מיתמר ממנו וקולות נפץ נשמעים בו, נשאר שקוף ביום-יום של קהילת הר הצופים”. השקיפות הזו באה לידי ביטוי באיורים ובעיטורים המכסים את כלי השולחן – צמחים ובעלי חיים, אגמים וגשרים, גנים או סצנות ציד, סצנות “סיניות” וסצנות דמיוניות אחרות – שכולם מבטאים את מבטו של זהבי ביחס לכפר, ואולי את התחזותו וזרותו כלפי תושביו.
זהבי מתבונן בנוף הכפרי מחלונות האקדמיה בצלאל, על ההיסטוריה המפוארת שלה, ובכך הוא מתחבר למסורת של ציור הנוף היהודי הארץ-הישראלי. ואולם, בחירתו לרשום את הכפר בהשראת האסתטיקה המסורתית יוצרת הזרה של הכפר הפלסטיני. הזרה זו מזמינה אותו ואת הצופה להישיר מבט אל הכפר השקוף, להעיר על מיקומה של האקדמיה לאמנות ולהרהר על מקומו של האמן ביחס אליה.
הבחירה לרשום את הדימויים על כלי פלסטיק חד-פעמיים מעוררת שאלות מרתקות ביחס למעמדו של הציור ומעמדו של האמן. בחירה זו מעלה את ערכו של הפלסטיק, ובו בזמן מעוררת שאלה ביחס לערכה של יצירת האמנות. “צלחת הפלסטיק הלבנה”, אומר זהבי, “היא חומר סרבן לציור, חיקוי זול. היא ממוחזרת בסדרה של ‘תרגילים רפלקסיביים’ שמטרתם להנכיח סוגיות של מעמד הצופה, האובייקט והאמן אל מול מציאות של דיכוי שקוף”.
הקולקציה המוצגת בתערוכה מציבה את עמדתו של הצייר ביחס לכפר באור ספק אירוני, ספק רפלקסיבי. האם הבחירה להנציח את הכפר בכלי המיועד להיזרק עם תום השימוש בו מבטאת זלזול, אולי לא מודע, בכפר השקוף? האם היא שיקוף של התרבות המקומית הגסה? רמז לגסותה של המדיניות הישראלית כלפי תושבי הכפר, השרויים בימים אלה בסגר? האם הבחירה מבטאת תהיות על חיקוי והתחזות של חומר, ואולי של העשייה האמנותית בכלל, לא רק ביחס לעצמה – אלא גם ביחסה למציאות?
הצגת הקולקציה בחללי The Underground Academy של מרכז מעמותה שבבית הנסן, במסגרת שבוע העיצוב, מעמידה את יצירתו של זהבי לא רק אל מול מסורת הציור הארץ-הישראלית, אלא גם מול שפת העיצוב, הקראפט, ותעשיית הייצור ההמוני. זהבי שואל שאלות על מיקומו של האובייקט הפונקציונלי והחד-פעמי ביחס למציאות וביחס לנצחיותה של האמנות, ולא פחות מזה – של הלאום. “צ’יינה” – קולקציה יפה של רישום טעון על סט כלים מפלסטיק זול – מעירה על עצם פעולת הרישום, המתווכחת עם המחיקה הכרוכה בעצם פעולת הצפייה בכפר מחלונותיהם המרהיבים של בנייני הר הצופים.
האמן ראובן זהבי מתגורר בירושלים, מרצה בבצלאל ובאוניברסיטה העברית, פועל בתחומי הרישום והציור לצד עבודה במדיה הדיגיטלית ועוסק בפן התיאורטי של הקראפט, העיצוב והאמנות העכשוויים
مركز الفن والإعلام ” معموته” في بيت هنسن في إطار أسبوع التّصميم 2016
تشاينا – الصّين
رؤوبين زهافي
القيّمون: مجموعة سلا-منكا
اسم معرض رؤوبين زهافي” تشاينا – الصّين” يتطرّق إلى عادة أواني الخزف الصّينيّة وزخرفتها, وأواني الطّعام البيتيّة.
يعرض زهافي في معرضه ” أواني العيسويّة” – مجموعة من أواني الطّعام البلاستيكيّة المُستعملة لمرّة واحدة, والّتي تُعد كأساس لرسوماته الفنيّة. كلّ الرّسومات هي بنظرة تأمّل نحو العيسويّة, تلك القرية الكبيرة الواقعة عند سفح الجامعة العبريّة من على جبل المشارف, مطلّة على نوافذ كليّة الفنون والتّصميم ” بتسلئيل”.
وصف القرية الفلسطينيّة, الّتي يعيش سكّانها بظروف ليست عاديّة, فبالرّغم من أنّها منذ عام 1967م اعتُبِرت هذه القرية ضمن الحدود المحليّة الموسّعة لمدينة القدس, استُبدِلَت في معرض زهافي بالمنظر الطّبيعيّ الصينيّ, وفي بعض الأحيان أيضًا بالأوروبيّ.
للحظات يُخيّل بأنّ منظر القرية المنكوبة الطّبيعيّ, يندمج مع الصّوَر الفلسطينيّة المعروفة من أواني الخزف.
” القرية” قال عنها زهافي: هناك دخانٌ يرتفع منها, وأصوات انفجاراتٍ تُسمعُ فيها, وتبقى شفّافة خلال اليوم لتخدِم مجتمع جبل المشارف.
هذه الشّفافيّة تتجلّى في الرّسومات والزّخرفات الّتي تغطّي أواني الطّعام. نباتات وحيوانات, بُحيرات وجسور, حدائق ومشاهد صيد, مشاهد صيد صينيّة, ومشاهدٌ خياليّة أخرى. جميعُها تعبّرُ عن نظرة زهافي لهذه القرية, أو لربما لغربته عن أهل القرية.
زهافي يتأمّل المنظر القرويّ من نوافذ كلّيّة الفنون, وينظر إلى تاريخها العريق, وبهذا يرتبط بتقاليد رسومات المناظر اليهوديّة على أرض إسرائيل. ولكنّ اختياره لرسم القرية بإيحاءات جماليّة تقليديّة تجعل من القرية الفلسطينيّة غريبة. هذه الغُربة تدعونا وتدعو النّاظر, للمُشاهدة المُباشرة إلى القرية الشّفافة, ولإلقاء الملاحظة على موقع كلّيّة الفنون, كما وتعكس مكانة الفنّان بالنّسبة لها.
الخَيار برسم مثل هذه الرّسومات على الأواني البلاستيكيّة المُستعملة لمرّة واحدة تُثير تساؤلات مثيرة بالنّسبة لمكانة الرُّسومات ومكانة الفنّان, هذا الخَيار يرفع من شأن الأواني البلاستيكيّة من جهة, ومن جهة أخرى يُثير سؤالًا بالنّسبة لقيمة الإبداعات الفنّيّة.
” الصّحن البلاستيكي الأبيض” يقول عنه زهافي: إنّه مصنوع من مادّة رافضة للرّسم, تقليد رخيص, وهي كذلك مادّة مُكرّرة في سلسلة من التّمارين الانعكاسيّة والّتي تهدف إلى إحضار قضايا تعبّر عن مكانة المُشاهِد, الغرض والفنّان أمام واقعٍ منَ القمعِ الشّفّاف.
مجموعة التّصاميم المعروضة في المعرض تُحدِّد موقِف الرّسام بالنّسبة للقرية, في ضوء الشّكِّ المُفارق, والشّكِّ الانعكاسيّ, وهل الخيار بإحياء ذكرى القرية بأوانٍ مُعَدَّة لِأَنْ يتِمَّ رميها بعد استعمالها لمرّة واحدة تُعبّر عن الإزدراء؟ لربما باللاوعي في القرية الشّفافة, هل هي تعكس الثّقافة المحلّيّة الخشنة؟ رمز لخشونة السياسيّة الاسرائيليّة تجاه سكّان القرية, المُنشغلون في هذه الأيّام بالإغلاق. هل هذا الخيار يُعبّر عن تساؤلاتٍ حول انتحال المادّة, ولربما أيضًا الإنتاج الفنيّ بشكلٍ عام, ليس فقط بالنّسبة لذاتِهِ, وإنّما بالنَسبة للواقع؟
عرض التّصاميم في ساحات الكلّيّة التّحتيّة لمركز معموته في بيت هنسن, في إطار أسبوع التّصميم, يضع عمل زهافي أمام عادة الرّسم الإسرائيليّة, وكذلك أمام لغة التّصميم والفن اليدويّ,وتصنيع الإنتاج الضّخم.
زهافي يسأل الكثير من الأسئلة حول مكانة الغرض الوظيفيّ المُستخدم لمرّة واحدة بالنّسبة للواقع, وبالنّسبة لخلود الفن, وليس بأقلّ من ذلك بالنّسبة للقوميّة.
“تشاينا- الصّين” مجموعة من التّصاميم الجميلة لرسومات مشحونة, على مجموعة من الأواني البلاستيكيّة الرّخيصة, والّتي من شأنها أن تعلّق على عمليّة الرّسم فحسب, والّتي تجادل عمليّة المَحو المتعلّقة بالنّظر إلى القرية من النّوافذ المُذهِلة في بنايات جبل المشارِف.
الفنّان رؤوبين زهافي يسكن في القدس, محاضر في بتسلئيل وفي الجامعة العبريّة, يعمل في مجال الرّسم والتّصوير إلى جانب العمل في وسائل الإعلام الرّقميّة, ويعمل في الجانب النّظري للفن اليدويّ, والتّصميم والفنون المعاصِرة
[rev_slider China].