טייסת פרפרי דם | טליה טוקטלי
אוצרת: דביר שקד
25.4-4.7.25
כשהאמנית טליה טוקטלי הייתה ילדה הגיע לבית משפחתה משלוח מעולם שנכחד: הרהיטים והחפצים מהבית בווינה שבו גדל אביה. הוא עזב אותו והגיע לישראל לבדו לפני המלחמה שבה נספו בני משפחתו וחבריו ונהרסה עיר ילדותו כפי שהכיר אותה. הרהיטים המעוצבים לעילא והעשויים היטב, ולצידם גובלנים, שטיחי קיר, חפצי אומנות ואמנות, חפצים אישיים ובגדים, פקחו את עיניה והעירו את דמיונה של טליה בדבר קיומו של עולם שלם שלא הכירה: משפחה, תרבות ותקופה שהיו ואינם. בתערוכה טייסת פרפרי דם יוצאת טוקטלי מאותו מרחב ביתי ממשי ומדומיין, דרך חוטי מחשבה ושרשראות של הקשרים המתפרשים על פני חללי מרכז מעמותה בבית הנסן כרשת זיכרונות אישיים המתגלמים בחומר ובחפץ. השילובים בין הרהיטים השונים, מגוון החומרים והטכניקות משקפים את הלך המחשבה ותהליך העבודה של טוקטלי, כשהליקוט, השמירה, העיבוד, השזירה והתפירה נמצאים בליבה של התערוכה מבחינה חומרית, אך יותר מכך כתשתית רעיונית וכדרך פעולה של טוקטלי בסטודיו ובעולם.
בתערוכה מוצגות עבודות שנעשו בטכניקות מגוונות של עבודה בחומרים קרמיים, הקלטות של אביה ושל נכדתה, חפצי אומנות (קראפט) ואמנות דקורטיבית מן המוכן שחלה בהם התערבות, חוטי רקמה וברזל וחומרים טבעיים המשובצים בסיפורים, זיכרונות ואנקדוטות שלוקטו על ידי טוקטלי לאורך שנים. כל אלו הופכים תחת ידיה להברות ומילים המתחברות למשפטים מופשטים בחלל התצוגה, ובחדרים השונים של המרחב המרתפי של מעמותה מתהווה עולם המשלב בין הביתי לאל-ביתי, בין וינה לירושלים, בין הקונקרטי למופשט. פיגורינות הפורצלן המבריקות הופכות לפסלים המפוסלים ביד חופשית בקרמיקה ומונחים על רהיטי המזנון והסלון; הרקדנית שהוסתרה מאחורי הווילון בבית ההורים נוצקה מחדש בפורצלן ומקבלת את מרכז הבמה בוויטרינות ייעודיות; כיסא הפסנתר נתלה במהופך; כיסאות שולחן האוכל מתפרקים ומתחברים מחדש לפסלים ועגלת התה הופכת לכַּן.
המזכרות החומריות מבית הסבים אינן הופכות לאנדרטאות, אלא משמשות כחומרי גלם לתהליך מחשבתי ועיבוד רגשי שנעים בין זיכרון העבר, הימצאות בהווה ומחשבה על העתיד. בשני קצוות החלל מוצבים בעלי החיים – פרפרי הדם והתנשמות. העבודה טייסת פרפרי דם, שנתנה את שמה לתערוכה, מאגדת את הניגודים המשתלבים בתערוכה כולה: מצד אחד הביתי, החמים, התמים והיפה; מצד אחר הדם, הכאב, הפחד והעצב. התחושות השונות והמנוגדות מתכנסות לכדי טייסת אחת, ספק להק מטוסים צבאי בתקיפה, ספק אישה המטיסה אותם ביד בוטחת. התנשמות הצופות בחלל מקצהו הנגדי מלוות את הצופה בשיטוט בין ובתוך התערוכה והמפה שהיא משרטטת, כשהן מתבוננות ומשגיחות על תהליך העיכול ועל פליטת מה שאינו ניתן לבליעה ולהטמעה.
טליה טוקטלי (נ. 1949, תל אביב-יפו, חיה ויוצרת במבשרת ציון ובאבו-גוש) היא אמנית פלסטית היוצרת בפיסול, קרמיקה ומיצב. בוגרת המחלקה לקרמיקה בבצלאל, אקדמיה לאמנות ועיצוב, ירושלים, שם למדה בין היתר אצל אמנית הקרמיקה גדולה עוגן. לימדה כשלושה עשורים במחלקה לעיצוב קרמי וזכוכית בבצלאל, אקדמיה לאמנות ועיצוב, ירושלים. עורכת את כתב העת 1280°, כתב עת ישראלי לתרבות חומרית היוצא לאור פעמיים בשנה. לאורך השנים הציגה תערוכות יחיד בגלריות ובמוזיאונים בישראל ובחו"ל, השתתפה בתערוכות קבוצתיות רבות וזכתה בפרסים, האחרון שבהם פרס משרד התרבות לאמנים/ות ותיקים/ות ע"ש אריק איינשטיין לשנת 2024.
מרכז לאמנות ומחקר מעמותה | מנהלת אמנותית: לאה מאואס | מנהלת פרויקטים: נעמה מוקדי | אחראית חלל ועוזרת הפקה: גיל גודינגר | הקמה: איתמר מבורך | תאורה: איתן חביב | מיקס סאונד: דניאל קורנקביץ׳ | אסיסטנט סטודיו: יונתן אורון אופיר | עריכה לשונית: רונית רוזנטל | תרגום לערבית: אנוואר בן באדיס | עריכה באנגלית: ג׳ודית אפלטון | עיצוב גרפי: מאיה שלייפר
===
אירוע פתיחה: שישי, 25.4 ,12:00
אירועים נוספים במסגרת התערוכה:
שיחה עם טליה טוקטלי ודביר שקד
יום שישי 16.5 11:00 קולנוע בית הנסן, קומה 1. הכניסה חופשית
במפגש נשמע מפי האמנית טליה טוקטלי והאוצרת דביר שקד על מקורות ההשראה, תהליכי העבודה והבחירות האמנותיות שעומדות מאחורי התערוכה. הכניסה חופשית.
מומלץ להגיע כ 20 דקות לפני כדי לחוות את התערוכה
===
ימי שישי 30.5, 13.6 בשעה 11:00
הכניסה חופשית, אין צורך בהרשמה מראש
בסיור נשמע מטליה טוקטלי על תהליכי העבודה המעשיים והרעיוניים שהובילו לכל אחד ממרחבי התערוכה, והאפשרות לחוות אותה על ארבעת המרחבים כגוף אחד.
===
تَشْكيلُ فَراشَةُ الدَّمِّ | طالْيا توكاتْلي
القَيِّمَة: دْفير شاكيد
حينَ كانت الفنانة طاليا توكاتلي طفلة، وصلت شحنة من عالم اختفى إلى منزل عائلتها: الأثاث والأغراض من المنزل في فيينا حيث نشأ وترعرع والدها. ترك والدها منزله ووصل إلى إسرائيل وحيدًا قبل الحرب التي هلكت فيها عائلته وأصدقاؤه ودمرت مدينة طفولته كما عرفها. إن الأثاث المصمم بشكل رائع والمصنوع جيدًا، إلى جانب المفروشات الجدارية، واللوحات الجدارية، والأغراض الفنية والحرفية، والممتلكات الشخصية، والملابس، فتح عيون طاليا وأيقظ خيالها على وجود عالم كامل لم تكن تعرفه: عائلة، وثقافة، ووقت كان ولم يعد موجودًا. في معرض تشكيل فراشة الدّمّ، تخرج توكاتلي من تلك المساحة المنزلية الفعلية والمتخيلة، من خلال خيوط الفكر وسلاسل الاتصالات التي تتكشف عبر مساحات مركز هانسن بيتر مَعْموتا كشبكة من الذكريات الشخصية المتجسدة في المواد والأشياء. تعكس التركيبات بين قطع الأثاث المختلفة وتنوع المواد والتقنيات عقلية توكاتللي وطريقة عملها، حيث تشكل عمليات التجميع والحفظ والمعالجة والنسيج والخياطة جوهر المعرض من وجهة نظر مادية، ولكن أكثر من ذلك باعتبارها بنية تحتية مفاهيمية وطريقة عمل لتوكاتلي في الاستوديو وفي العالم.
يضم المعرض أعمالاً مصنوعة باستخدام مجموعة متنوعة من التقنيات الخزفية، وتسجيلات والدها وحفيدتها، وحِرَف جاهزة وأغراض فنية زخرفية تم التدخل فيها، وخيوط التطريز والحديد، والمواد الطبيعية المضمنة بالقصص والذكريات والحكايات التي جمعتها توكاتلي على مر السنين. يتحول كل هذا بصنع يديها إلى مقاطع وكلمات تتصل بجمل مجردة في مساحة العرض، وفي الغرف المختلفة في قبو الطابق السفلي لجمعية معموتا، حيث ينشأ عالم يجمع بين المحلي وغير المحلي، بين فيينا والقدس، وبين الملموس والمجرد. تتحول التماثيل الخزفية اللامعة إلى منحوتات يدوية منحوتة من السيراميك وتوضع على البوفيه وأثاث غرفة الصالة؛ تم إعادة تشكيل الراقصة التي كانت مختبئة خلف الستار في منزل والديها من البورسلين وتحتل مركز الصدارة في صناديق العرض المخصصة؛ تم تعليق كرسي البيانو رأسًا على عقب؛ يتم تفكيك كراسي غرفة الطعام وإعادة ربطها بالمنحوتات، وتصبح عربة الشاي مزهرية.
لا تُصبح الهدايا التذكارية المادية من منزل الأجداد مجرد تذكارات، بل تعمل كمواد خام لعملية تفكير ومعالجة عاطفية تنتقل بين تذكُّر الماضي والتواجد في الحاضر والتفكير في المستقبل. في كلا طرفي الفضاء يتم وضع الحيوانات – الدم والفراشات التي تلهث. يجمع العمل "تشكيل فراشة الدّم"، الذي أعطى اسمه للمعرض، التناقضات التي تمتزج في جميع أنحاء المعرض: من ناحية، البيتي، الدافئ، البريء، والجميل؛ ومن ناحية أخرى، الدم والألم والخوف والحزن. تتلاقى المشاعر المختلفة والمتناقضة في سرب واحد، ربما مجموعة من الطائرات العسكرية في حالة هجوم، أو ربما امرأة تقودها بيد واثقة. ترافق المشاهد شهقات تراقب الفضاء من طرفه الآخر وهو يتجول بين المعرض وداخله والخريطة التي يرسمها، وهو يراقب ويرصد عملية الهضم وطرد ما لا يمكن ابتلاعه واستيعابه.
طاليا توكاتلي (من مواليد 1949، تل أبيب-يافا، تعيش وتعمل في ميفاسيريت تْسيون وأبو غوش) هي فنانة تشكيلية تعمل في مجال النحت والسيراميك والتركيب. خريجة قسم الخزف في أكاديمية بتسلئيل للفنون والتصميم في القدس، حيث درست، من بين أمور أخرى، مع فنانة الخزف جدولا أوجِن. قامت بالتدريس لمدة ثلاثة عقود تقريبًا في قسم تصميم السيراميك والزجاج في بتسلئيل، أكاديمية الفنون والتصميم في القدس. تعمل أيضًا كمحررة مجلة 1280°، وهي مجلة إسرائيلية للثقافة المادية تصدر مرتين في السنة. على مر السنين، قدمت معارض فردية في صالات العرض والمتاحف في إسرائيل والخارج، وشاركت في العديد من المعارض الجماعية وفازت بجوائز، كان آخرها جائزة أريك أينشتاين من وزارة الثقافة للفنانين المخضرمين لعام 2024.
مركز الفنون والبحوث "مَعْموتا" | المديرة الفنية: ليئا مواس | مديرة المشاريع: نعمة مكادي | مديرة مساحة العرض ومساعدة الإنتاج: جيل جودينجر | الإنشاء: إيتامار ميبوراخ | الإضاءة: إيتان حبيب | مزيج الصوت: دانيال كورينكويتز | مساعد الاستوديو: جوناثان أورون أوفير | التحرير اللغوي: رونيت روزنثال | الترجمة للعربية: أنور بن باديس | تحرير اللغة الإنجليزية: جوديث أبلتون | التصميم الجرافيكي: مايا شلايْفر