And love is like the water
ג'ונאס מקאס
*
אירוע פתיחת תערוכה : 29.05, יום חמישי, 18:00
״מה חשוב בקולנוע מחתרתי? שהוא לא חשוב בכלל… זה עיסוק משמח מאוד, דרך מהנה להעביר את הזמן. רק להדליק את המצלמה ולכוון אותה לחברים שלך, לדברים שאתה ממש אוהב, בלי לעבור דרך הפקה מייאשת, גיוס כסף, סבל… יש לך כמה דולרים, אתה קונה רול של פילם ועושה סרט״ (ג׳ונאס מקאס, 1968)
בתערוכה מוצגות שתי עבודות יומן של ג'ונאס מקאס (Jonas Mekas, 1922-2019). מקאס, יליד ליטא, נאלץ לעזוב את מולדתו בעקבות מלחמת העולם השנייה. במהלך הבריחה נתפס ונכלא במחנה עבודה גרמני. ב-1949 הגיע לניו יורק, ובה חי ויצר מאז. מקאס, שנחשב אבי הקולנוע הנסיוני, היה גם מבקר קולנוע (Film Journal, The Village Voice), מייסד ויוזם של פלטפורמות שונות לקולנוע ניסיוני (Anthology Film Archives, The Film-Makers' Cooperative), מרצה, משורר ואקטיביסט של חופש אמנותי. שתי העבודות בתערוכה, שנוצרו במרחק של 40 שנה זו מזו, מתעדות את הליריות של היומיום: את המפגשים, הרחובות, מעברי העונות והיופי של הזמן החולף על פנינו בתוך השגרה. לתיעוד יש ביצירתו של מקאס מטרה פואטית ואסתטית, ופעולת הצילום נתפסת בה כאקט של חופש, כדרך חיים, כשירה. כותרת התערוכה לקוחה מתוך אחד מהשירים הרבים שכתב מקאס לאורך חייו.
פרויקט 365 הימים מורכב מקטעי וידאו אשר יוצרים יומן ויזואלי שמקאס העלה לאתר ייעודי בכל יום במהלך שנת 2007. לצד כל סרט הוא פרסם שיר קצר. ״אני לא עושה סרטים, אני מצלם״, העיד על עצמו. ״יש לי עט, ויש לי מצלמה״. מקאס מחפש אחר הפואטיקה של הדימוי המצולם, ללא נרטיבים גדולים. בתקופה של עודף תיעוד וצילום אינסופי באמצעות הטלפונים הסלולריים מעניין לבחון בראייה היסטורית את יצירתו ביחסה ליומיום.
בחלל התערוכה ניתן לצפות בפרויקט 365 הימים בכמה אופנים. בכניסה לתערוכה מוצב מסך שעליו יוצג בכל יום הסרט שצולם בתאריך המקביל בשנת 2007. בחלל המרכזי תתקיים לאורך שעות הפתיחה של התערוכה הקרנה רציפה של הפרויקט מיומו הראשון (כ-38 שעות בסך הכל). במסך שלישי תינתן לצופה אפשרות לבחור ימים מהפרויקט לצפייה באופן עצמאי. התצוגה מדגישה את ההיבט המשחקי של הפרויקט ויוצרת חוויית זמן משתנה וחופשית. היא מבטאת רצון לשבור את הרצף הליניארי של הזמן ועם זאת מאפשרת צפייה גלריסטית מדיטטיבית ביופי שנוצר בהצטברות הסרטים.
בחלל האחרון בתערוכה מוקרן הסרט וולדן (Walden) משנת 1969. מקאס צילם, או כפי שהוא מעיד ״חגג את מה שראה״, במצלמת הבולקס (Bolex) שלו, מצלמה שרכש מיד עם הגעתו לניו יורק ב-1949. הסרט צולם בשנים 1964-1969 ונוצר בהזמנת גלריה אולברייט-נוקס בבאפלו, ניו יורק. ההשראה לסרט היא הספר וולדן של הנרי דייוויד תורו (Thoreau) מ-1854, שבו תיאר את חוויותיו במהלך שנתיים שבהן חי בבקתה שבנה לצד אגם וולדן במסצ'וסטס. בהיותו סופר ופילוסוף, תורו האמין שכדי להבין את הקיום האנושי ואת הצרכים החיוניים האמיתיים יש לחגוג את התמודדויות היומיום בחיים של פשטות בטבע. באמצעות מה שהוא מכנה "שליטה מוחלטת בכלי" — צילום, תנועות מצלמה ועריכה בעת הצילום — מקאס ניסה להפוך את הכרך הניו יורקי ל״וולדן״ שלו, מקום שהטבע נוכח בו יותר מהמראות האופייניים לעיר. בתשובה לתהייה האם זוהי ניו יורק, אמר מקאס: ״וולדן עשוי מפיסות זיכרון של מה שרציתי לראות. את מה שלא רציתי לראות השמטתי״.
התערוכה For Love Is Like the Wind/ And Love is Like the Water היא הזדמנות להפגיש את הקהל הירושלמי עם אחד היוצרים המרתקים בתחום, לאחר שתערוכה מיצירותיו הוצגה בתל אביב בשנה החולפת בגלריית המדרשה — הירקון 19 (אוצר: אבי לובין).
התערוכה היא תוצר של שיתוף פעולה בין המחלקה לאמנויות המסך באקדמיה לאמנות ולעיצוב, בצלאל ומרכז מעמותה לאמנות ומחקר, שיתוף פעולה שהניב בעבר כנס בינלאומי ("אנטומיה ואוטונומיה של הדימוי הנע") במסגרת פסטיבל הקולנוע ירושלים (2010) ותערוכה של היוצרת והקולנוענית שנטל אקרמן (De La Mer(e) Au Desert) במרכז מעמותה (2014).
במסגרת התערוכה יתקיים יום עיון מקוון בשם ״Dear Jonas״, שבו ישתתפו דוברים ודוברות מהארץ ומחו״ל (6.5.21), ואירוע נעילה בנושא היומיום עם ד״ר דני שרירא (28.5.21).
למידע נוסף : Dear Jonas >>>> ג'ונאס היקר >>>> יום עיון 03.05
(6.5) וארוע נעילה לתערוכה בנושא היום יום עם ד״ר דני שרירא (28.5)
אוצרות: לאה מאואס, שרון בלבן
עוזרת אוצרת: שחר בן נון
*
שעות פתיחה:
ג'-ה' : 14:00-19:00
ו' : 10:00-14:00
مركز الأبحاث والفنون معموتة في بيت هانسن بالاشتراك مع قسم فنون الشاشة – بتسلئيل
For Love is Like the Wind
And Love is Like the Water
جوناس ميكاس، معرض
אוצרות: שרון בלבן ולאה מאואס | עוזרת אוצרות: שחר בן-נון
Curators: Sharon Balaban, Lea Mauas | Assistant Curator: Shahar Ben-Nun
القيّمات: شارون بلابان وليئا ماواس| مساعدة القيّمات: شاحر بن نون
ما المهم في السينما تحت الأرض؟ أنها ليست مهمة على الإطلاق … إنه عملٌ مفرح للغاية، وطريقة ممتعة لتمضية الوقت. ما عليك سوى تشغيل الكاميرا وتوجيهها إلى أصدقائك، إلى الأشياء التي تحبها حقًا، دون الخضوع لعمليات الإنتاج الشاقة وجمع الأموال والمعاناة … لديك بضع دولارات، تشتري شريط تصوير ضوئي (فيلم للكاميرا) وتصنع منه فيلمًا" (جوناس ميكاس، 1968)
يقدم المعرض عملين من يوميات جوناس ميكاس (1922-2019). أُجبِرَ ميكاس، والذي ولد في ليتوانيا، على مغادرة وطنه بعد الحرب العالمية الثانية. أثناء الهروب، تم القبض عليه وسجنه في معسكر عمل ألماني. في عام 1949 وصل إلى نيويورك، حيث عاش وأبدع فنيًا منذ ذلك الحين. ميكاس، الذي يُعتبر أب السينما التجريبية، كان أيضًا ناقدًا سينمائيًا (Film Journal, The Village Voice)، مؤسسًا ومبادرًا في العديد من منصات السينما التجريبية (Anthology Film Archives, The Film-Makers' Cooperative)، محاضرًا وشاعرًا وناشطًا من أجل الحرية الفنية. يوثق العملان في المعرض، اللذان يفصل بينهما 40 عامًا، غنائية الحياة اليومية: اللقاءات والشوارع وتحولات الفصول وجمال الوقت الذي يمر علينا في الأيام الروتينية. للتوثيق غرض شعري وجمالي في عمل ميكاس، ويُنظر إلى التصوير الفوتوغرافي فيه على أنه فعل مرتبط بالحرية، بأسلوب الحياة وبالشعر. عنوان المعرض مأخوذ من إحدى القصائد العديدة التي كتبها ميكاس في حياته.
يتكون مشروع الـ 365 يومًا من مقاطع فيديو التي تشكل بدورها يوميات مرئية التي قام ميكاس برفعها على موقع إنترنت في كل يوم خلال عام 2007. لجانب كل فيلم قام ميكاس بنشر قصيدة قصيرة. كما قال "أنا لا أصنع الأفلام، أنا أصوّر". "لدي قلم ولدي كاميرا". بَحَثَ ميكاس عن شاعرية الصورة المصورة، لا عن قصص عظيمة. من المثير للاهتمام دراسة أعماله من منظور تاريخي وعلاقتها بالحياة اليومية، في عصر فاض فيه التوثيق والتصوير باستخدام الهواتف المحمولة.
يمكن مشاهدة مشروع الـ 365 يومًا في المعرض بعدة طرق. عند مدخل المعرض، ستوضع شاشة يعرض عليها الفيلم الذي تم تصويره في التاريخ المقابل لتاريخ اليوم من عام 2007. في الحيز المركزي وطوال ساعات عمل المعرض سيتم عرض كافة المشروع بشكل متتالي منذ اليوم الأول لتصويره (حوالي 38 ساعة بالمجمل). على شاشة ثالثة، ستكون للمشاهد حرية اختيار أيام من المشروع لعرضها ومشاهدتها. تؤكد هذه الشاشة على الجانب الممتع للمشروع وتخلق تجربة وقت متغيرة وحرة، وهي تعبر كذلك عن الرغبة في كسر التسلسل الزمني الخطي ومع ذلك فإنها تسمح برؤيةٍ معرضية تأملية للجمال الناتج عن تراكم الأفلام.
في الزاوية الأخيرة من المعرض، سيعرض فيلم والدن (Walden) الذي أنتج عام 1969. صور ميكاس، أو بكلماته "احتفل بما رآه" بكاميرا البوليكس (Bolex) الخاصة به، وهي الكاميرا التي اشتراها بمجرد وصوله إلى نيويورك في عام 1949. تم تصوير الفيلم في 1964-1969 بتكليف من معرض أولبرايت نوكس في بوفالو، نيويورك. مصدر إلهام الفيلم هو كتاب والدن لهنري ديفيد ثوريو (Thoreau) من عام 1854، والذي وصف فيه تجاربه خلال السنتين اللتين عاش فيهما في كوخ بناه بجوار بحيرة والدن في ماساتشوستس. كونه كاتبًا وفيلسوفًا، فقد آمن أنه ومن أجل فهم الوجود الإنساني والاحتياجات الحيوية الحقيقية، يجب على المرء أن يحتفل بالصراعات اليومية في حياة البساطة في الطبيعة. من خلال ما يسميه "التحكم الكامل في الأداة" — التصوير الفوتوغرافي وحركات الكاميرا والتحرير أثناء التصوير — حاول ميكاس تحويل مدينة نيويورك إلى "والدن" الخاصة به، مكان تتواجد فيه الطبيعة أكثر من المناظر الحضرية النموذجية. ولدى سؤاله عما إذا كانت هي نيويورك، قال ميكاس: "والدن مصنوع من أجزاء صغيرة من الذاكرة لما أردت رؤيته. لقد حذفت ما لم أرغب في رؤيته في الأساس".
يعد معرض "لأن الحب كالريح/ والحب كالماء" فرصة لجمع الجمهور المقدسي مع واحد من أكثر الفنانين روعة في هذا المجال، بعد أن قام بعرض أعماله في تل أبيب العام الماضي في صالة عرض هامدراشا — هيارقون 19 (القيم الفني: آفي لوبين).
المعرض هو نتاج تعاون بين قسم فنون الشاشة في أكاديمية الفن والتصميم بتسلئيل ومركز الأبحاث والفنون معموتة، وهو تعاون الذي أسفر سابقًا عن مؤتمر دولي ("تشريح واستقلالية الصورة المتحركة") في مهرجان القدس السينمائي (2010) ومعرض للفنانة والمخرجة شانتال أكيرمان (De La Mer(e) Au Desert) في مركز معموتة (2014).
كجزء من المعرض، ستكون هناك ندوة عبر الإنترنت بعنوان ״Dear Jonas״، والتي سيشارك بها متحدثون من البلاد ومن خارجها (6.5.21)، وحدث ختامي حول موضوع الحياة اليومية مع الدكتور داني شريرا (28.5.21)
المعرض مدعوم من معهد الثقافة الليتوانية.
شكر وتقدير: إيلينا كيدوشيوتا، سيباستيان ميكاس، آفي لوبين، تامي بيرنشتين